نقش آداب نماز در تربیت انسان

نماز, ابعاد گونه گونى دارد که هر بعد آن نقش ارجمندى را در پالایش روح و جان از آلودگى ها بر دوش مى کشد, یکى از ابعاد سازنده نماز ((آداب)) آن است.

براى بررسى و آثار هر چیز, باید به آداب آن عنایت ویژه کرد, چرا که انجام امورى بدون آداب آن, یا بدون ژرف اندیشى به آداب آن, قطعا ناقص است و به کمال بهینه آن نمى توان دست یازید.

در حقیقت رعایت آداب نماز, رعایت ادب و جنبه هاى تربیتى است که داراى آثار و نتایج درخشان و سازنده خواهد بود.

در نماز نیز که ستون دین است, حتما باید به آداب آن توجه عمیق داشت تا شاهد آثار درخشنده آن بود. این مسإله به قدرى اهمیت دارد که راحل فقیه, حضرت امام خمینى - قدس سره ـ کتاب پرمغزى به نام ((آداب الصلوه)) نگاشته و در آن به شرح آداب درونى و بیرونى نماز پرداخته است.(1)

این آداب در یک تقسیم بندى بر دو قسم است:

1 ـ آداب ظاهرى,

2 ـ آداب باطنى,

و در تقسیم بندى دیگر از سه بخش شکل مى یابد که عبارتند از: مقدمات نماز, مقارنات نماز و تعقیبات نماز; مقدمات نماز عبارت است از: طهارت, لباس, مکان, تنظیم وقت, و رو به قبله داشتن.

هریک از این پنج امر از آداب بیرونى نماز است, که در این مقاله نظر شما را به شرح کوتاه این قسمت جلب مى کنیم:

طهارت و نقش آن

امام صادق(ع) فرمود: ((لاصلاه الا بطهور;(2) نماز بدون وضوء (و غسل یا تیمم) تحقق نمى یابد)).

نیز فرمود: ((الوضوء شطرالایمان;(3) وضوء نیمى از ایمان است)).(4)

و نیز رسول خدا(ص) فرمود: ((افتتاح الصلوه الوضوء;(5) وضو آغاز و کلید نماز است)).

امام صادق(ع) در سخن دیگر فرمود: ((نماز از سه بخش تشکیل شده, یک بخش آن, طهارت, بخش دیگر رکوع, و سومین بخش آن سجده است)).(6)

وضوء (یا غسل در موارد خود) علاوه بر این که موجب پاکیزگى ظاهر و پاکى بدن از چرک و آلودگى هاى ظاهرى است, موجب نورانیت و صفاى درونى نیز خواهد شد.

عالم ربانى و عارف صمدانى, حاج میرزا جواد تبریزى, پس از یاد کرد مفتاح بودن طهارت براى نماز مى نویسد:

((انسان عاقل باید در حقیقت و ثمره طهارت بیندیشد, و هرگاه دانست که سعادت ظاهرى و باطنى او در نظافت است, در آیات قرآن که در این مورد است بیندیشد, به خصوص در این آیه که خداوند مى فرماید: ((ما یریدالله لیجعل علیکم من حرج ولکن یرید لیطهرکم;(7) خداوند (با قانون گذارى وضوء, غسل و تیمم) نمى خواهد مشکلى براى شما ایجاد کند, بلکه مى خواهد شما را پاک سازد)).

سپس به این آیه شریفه توجه کند که: ((والله یحب المطهرین ;(8) خداوند پاکیزگان را دوست دارد)).

آموزش تیمم

در دین اسلام و در دانش فقه تیمم کردن عملی است که در آن فرد با قرار گرفتن در شرایط خاص که توانایی و شرایط لازم برای وضو گرفتن با آب پاکیزه وجود ندارد می تواند از این طریق وضو بگیرد و برای اقامه نماز آماده شود. طریقه تیمم کردن دارای اصولی است که با رعایت این اصول می توانید این عمل را برای پاکیزه شدن انجام دهید.

آشنایی با طریقه تیمم گرفتن:

تیمم کردن دارای دو نوع است یک نوع آن برای وضو گرفتن انجام می شود و در نوع دیگر نیز برای غسل کردن است که هر دوی آنها در شرایطی که فرد توانایی و یا شرایط انجام غسل و وضو را ندارد اسلام این حق را به فرد می دهد که با استفاده از خاک مسطح و پاکیزه این کار را انجام دهد.

شرایطی که در آن فرد می تواند به جای وضو گرفتن و یا غسل کردن از تیمم استفاده کند: در صورت نبود آب، بیماری که فرد نباید به بدنش آب بخورد، زمان کافی نداشتن برای غسل کردن و وضو گرفتن، کمبود آب و خطر جان، نبودن آب پاکیزه و مباح، جنگ و نیاز داشتن به غسل و تطهیر

مراحل تیمم کردن:

طریقه انجام دادن تیمم به شکل تقدم و تاخر که رعایت این ترتیب ها واجب و اصولی است:

ابتدا برای تیمم کردن باید یک سطح که دارای خاک تمیز و مباح باشد را انتخاب کنید این سطح می تواند خاک موجود در بیابان، خاک کف فرش و … باشد.

سپس دستان خود را همزمان بر روی سطح خاک قرار داده و هر دو دست خود را از بالا  و از قسمتی که موی سر رشد کرده است بر روی تمام سطح پیشانی خود قرار دهید. دستان خود را تا ابروها و بینی خود بکشانید. در اینجا کشیدن دست ها به طور همزمان از واجبات است.

در مرحله دوم از این فریضه باید دست چپ خود را بر روی دست راست بکشانید و از قسمت مچ تا سر انگشتان دست خود را بکشانید. در مرحله دیگر باید این کار را بر عکس و با استفاده از دست راست خود انجام دهید.

چهار چیز که انجام آن در تیمم واجب است.

نیت

زدن کف دست ها با هم بر چیزی که تیمم به آن صحیح می باشد.

کشیدن کف دو دست بر روی تمام پیشانی از جایی که مو روییده است تا ابرو ها و بالای بینی. بنا بر احتیاط واجب است که دست ها را بر روی ابرو ها نیز بکشید.

کشیدن کف دست چپ بر روی تمام پشت دست راست و سپس کشیدن کف دست راست روی تمام پشت دست چپ.

توجه به نکاتی مهم در تیمم

طریقه گرفتن تیمم بدل از وضو و تیمم بدل از غسل با هم تفاوت دارند.

برای تیمم؛ می توان بر سنگ گچ، سنگ مرمر سیاه و نیز سایر اقسام سنگ این کار را انجام داد، اما تیمم بر سنگ عقیق و سنگ فیروزه صحیح نبوده و باطل است و نیز احتیاط واجب است که در صورت در دسترس بودن خاک یا هر چیز دیگری که تیمم بر آن صحیح است از گچ یا آهک پخته شده برای تیمم استفاده نکنید.

به هنگام تیمم باید کف دست ها، پشت دست ها و نیز پیشانی پاک باشد، اما در صورتی که کف دست نجس باشد و شخص به هر دلیلی نتواند آن را آب بکشد باید با همان دست نجس تیمم کرد.

همه چیز درباره نماز جماعت

مستحب است نمازهای واجب خصوصا نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصا برای  همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می شنود بیشتر سفارش شده است .در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن رابنویسند.

 

    حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنایی جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

    مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند. و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادا یعنی تنها خوانده شود، بهتر است . و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخواند، از نماز فرادا که آن را طول بدهند، بهتر می باشد.

    وقتی که جماعت بر پا می شود مستحب است کسی که نمازش را فرادا خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اولش باطل بوده نماز دوم او کافی است .

  اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، در صورتی که جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد، اشکال ندارد.

    کسی که در نماز وسواس دارد و فقط در صورتی که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت می شود، باید نماز را با جماعت بخواند.

    اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند چون اطاعت پدر و مادر واجب است، بنابر احتیاط واجب باید نماز را به جماعت بخواند و قصد استحباب نماید.

    احتیاط واجب آن است که نماز عید فطر و قربان را در زمان غیبت امام علیه السلام با جماعت نخوانند، ولی به قصد رجاء مانع ندارد و نمازهای مستحبی را هم نمی شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء که برای آمدن باران می خوانند.

    موقعی  که امام جماعت نماز یومیه می خواند هر کدام از نمازهای یومیه را می شود به او اقتدا کرد ولی اگر نماز یومیه اش را احتیاطاً دوباره می خواند فقط در صورتی که مأموم احتیاطش با امام یکی باشد می تواند به او اقتدا کند.

    اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می خواند می شود به او اقتداکرد، ولی اگر نمازش را احتیاطاً قضا می کند یا قضای احتیاطی نماز کس دیگر را می خواند اگر چه برای آن پول نگرفته باشد اقتدای به او اشکال دارد ولی اگر انسان بداندکه از آن کس که برای او قضا می خواند نماز فوت شده که در این صورت اقتدای به او اشکال ندارد.

    اگر انسان نداند نمازی را که امام می خواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب نمی تواند به او اقتدا کند.

    اگر امام در محراب باشد و کسی پشت سر او اقتدا نکرده باشد کسانی که دو طرف محراب ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب امام را نمی بینند، نمی توانند اقتدا کنند، بلکه اگر کسی هم پشت سر امام اقتدا کرده باشد اقتدا کردن کسانی که دو طرف او ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب امام رانمی بینند اشکال دارد، بلکه باطل است .

    اگر به واسطه درازی صف اول ، کسانی که دو طرف صف ایستاده اند امام را نبینند می توانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه درازی یکی از صف های دیگر، کسانی که دو طرف آن ایستاده اند، صف جلوی خود را نبینند، می توانند اقتدا نمایند.

احکام و آداب نماز جمعه

نماز جمعه (با وجود شرائط لازم) بر مردان بالغ و سالم که قدرت بر شرکت در نماز را دارند واجب است، بر مسافران و پیرمردان واجب نیست، هر چند حضور در نماز جمعه، براى مسافر جائز است، همچنین زن ها نیز مى توانند در نماز جمعه شرکت کنند، هر چند بر آنها واجب نیست.

کمترین عددى که نماز جمعه با آن منعقد مى شود، پنج نفر از مردان است.

نماز جمعه دو رکعت است و جاى نماز ظهر را مى گیرد، و دو خطبه اى که قبل از نماز جمعه خوانده مى شود، در حقیقت به جاى دو رکعت دیگر محسوب مى شود.

نماز جمعه، همانند نماز صبح است و مستحب است حمد و سوره را در آن بلند بخوانند و نیز مستحب است سوره «جمعه» را در رکعت اول و سوره «منافقین» را در رکعت دوم قرائت کنند.

در نماز جمعه دو قنوت مستحب است، یکى قبل از رکوع رکعت اول و دیگر بعد از رکوع رکعت دوم.

خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه واجب است، همان گونه که ایستادن خطیب به هنگام ایراد خطبه نیز واجب مى باشد، شخصى که خطبه مى خواند حتماً باید همان امام نماز جمعه باشد.

خطیب، باید صداى خود را چنان بلند کند که مردم صداى او را بشنوند، تا محتواى خطبه به گوش همگان برسد.

به هنگام ایراد خطبه، باید خاموش بود، به سخنان خطیب گوش داد، و روبه روى خطیب نشست.

شایسته است خطیب، مردى فصیح، بلیغ، آگاه به اوضاع و احوال مسلمین، با خبر از مصالح جامعه اسلامى، شجاع، صریح اللهجه، و قاطع در اظهار حق باشد. اعمال و رفتار او سبب تأثیر و نفوذ کلامش گردد، و زندگى او، مردم را به یاد خدا بیاندازد.

شایسته است پاکیزه ترین لباس در تن بپوشد، خود را خوشبو کند و با وقار و سکینه گام بردارد، و هنگامى که بر فراز منبر جاى گرفت، به مردم سلام کند و رو به روى آنان بایستد و بر شمشیر یا کمان یا عصا تکیه کند، نخست بر منبر بنشیند، تا اذان تمام شود، و بعد از فراغت از اذان، شروع به خطبه کند.

محتواى خطبه نخست، حمد خدا و درود بر پیامبر است (احتیاط این است که این قسمت به زبان عربى باشد ولى بقیه به زبان مستمعین خوانده مى شود) سپس، مردم را به تقواى الهى توصیه کند، و یکى از سور کوتاه قرآن را بخواند، و این امر را در هر دو خطبه رعایت کند، و در خطبه دوم بعد از درود بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) دعا بر ائمه مسلمین کند، و براى مؤمنین و مؤمنات استغفار نماید.

انشای نماز برای کودکان

مناسب برای بچه های سوم ابتدایی

نماز خواندن یعنی حرف زدن با خدا.

در نماز، ما با خدا راز و نیاز می کنیم، حرف های دل مان را به او می زنیم، چیزهایی که دوست داریم را از خدا می خواهیم و به او می گوییم که چقدر دوستش داریم.

اگر وقت هایی که ناراحت و تنها هستیم و نمی توانیم با کسی حرف برنیم، نماز بخوانیم حال ما بهتر می شود و ناراحتی ما کم می شود، چون حرف زدن با خدا انسان را آرام می کند.

خدا همیشه منتظر است ما به سمت او برویم و از او کمک بخواهیم، تا به ما کمک کند.

همچنین نماز خواندن و عبادت خدا باعث می شود ما بدانیم همیشه کسی هست که کار های ما را می بینید، به خاطر همین اشتباهات و گناهان کم تری در زندگی انجام می دهیم و آدم بهتری خواهیم بود.

خدا نعمت های زیادی به ما داده است که ما باید قدر آن ها را بدانیم و از خدا به خاطر این نعمت ها تشکر کنیم.

نماز خواندن هم یکی از راه هایی است که ما به وسیله ی آن، از خدا به خاطر نعمت هایش تشکر می کنیم.

کسی که مسلمان است باید نماز بخواند و به خاطر تنبلی یا هر کاری دیگری خواندن آن را فراموش نکند. پیامبر و امامان ما هم، گفته اند که به نماز اهمیت بدهیم و نماز را اول وقت بخوانیم.

قبل از نماز خواندن باید شرایط نماز، درست خواندن و مقدمات آن مثل ” وضو ” را خوب یاد بگیریم، تا نماز ما باطل نباشد.